Περιλήψεις Εισηγήσεων

Στρογγυλή Τράπεζα 

"Η φθορά του "υφάσματος" του τραυματικού: περί της Mεταψυχολογίας του Ψυχαναγκασμού της Επανάληψης".



-Δημήτρης Γεωργιάδης (PhD)
Ο Οριακός Ασθενής μέσα από μια Ψυχοδυναμική Σκοπιά
Περίληψη 
Οι Ψυχοδυναμικές θεραπείες, όπως και η κλασική ψυχανάλυση, συνιστούν προσεγγίσεις βοηθητικές για τους ανθρώπους, οι οποίες προήλθαν από τις ιδέες του Sigmund Freud, των συνεργατών και των μαθητών του. Ίσως μία τέτοια γενεαλογία θα μπορούσε να αποδοθεί σε όλες σχεδόν τις μορφές της «ομιλούσας θεραπείας» -εφόσον ακόμη και εκείνες που διαφέρουν ριζικά από τον τρόπο δουλειάς του Freud- έχουν επηρεαστεί με κάποιον τρόπο από αυτόν.Η οριακή κατάσταση χαρακτηρίζεται από έλλειψη απαρτίωσης, κυριαρχία των πρώιμων μηχανισμών άμυνας, μια συνεχή ταλάντευση μεταξύ της αυτονόμησης και της συγχώνευσης, όπως και διαρκείς επιθέσεις στη σκέψη.Ως όρος η έννοια «οριακός» εμφανίζεται στην ψυχιατρική διάλεκτο ήδη από τον περασμένο αιώνα, σε μια προσπάθεια να προσδιοριστούν κλινικές οντότητες που δεν μπορούσε η μέχρι τότε παραδοσιακή διαγνωστική ταξινόμηση μεταξύ ψύχωσης και νεύρωσης να αποδώσει ικανοποιητικά. Χαρακτηριστικά, ο Knight (1953) αναφέρει πως, ενώ στην εποχή του Freud ο υστερικός αποτελούσε την τυπική περίπτωση ασθενή, στις μέρες μας οι οριακοί ασθενείς ολοένα και πιο συχνά αποτελούν το επίκεντρο του ψυχιατρικού και ψυχαναλυτικού προβληματισμού. 
Ο Green (2002) προσεγγίζει τη λέξη «όριο» ως έναν όρο που δεν ανήκει ούτε στο παραδοσιακό λεξιλόγιο της ψυχιατρικής ούτε στη φροϋδική ορολογία. Συμφωνεί πως ο Freud μπορεί να εισήγαγε καινούργιες κλινικές οντότητες τις οποίες έχουν αποδεχτεί οι κλασικοί ψυχίατροι, αλλά δεν διαφοροποίησε την κατηγορία των οριακών περιπτώσεων. Μάλιστα, ο ίδιος εισάγει έναν δικό του τρόπο μεθοδολογίας για την εξέταση και κατανόηση του οριακού ασθενή, έχοντας ως σημείο αφετηρίας την ψυχαναλυτική διερεύνηση της λέξης «όριο», η οποία αποτελεί την εννοιολογική βάση της κλινικής οντότητας των οριακών περιπτώσεων.Σκοπός της παρούσας εισήγησης είναι, η κατά το δυνατόν, παρουσίαση του οριακού ασθενή μέσα από την επισκόπηση της ψυχοδυναμικής βιβλιογραφίας.Λέξεις κλειδιά: Ψυχανάλυση, όριο, οριακός ασθενής.
Βιβλιογραφία

Green, A. (2002). Η ιδιωτική τρέλα, Αθήνα: Καστανιώτης.

Knight, R.,P. (1953). Borderline states, στο Gabbard, G.O. (2006), ΗΨυχοδυναμικήΨυχιατρικήστηνΚλινικήΠράξη, Αθήνα: Βήτα.

Ποταμιάνου Α. (1993). Ψυχική Οικονομία και Δυναμική στις Οριακές Καταστάσεις, Αθήνα: Χατζινικολή.

Χαρτοκόλλης, Π. (2010). Οριακή Διαταραχή Προσωπικότητας, Οιδίπους, 4: 336-348.



-Κωνσταντίνος Κόντης ψυχολόγος Μεταπτυχιακός φοιτητής φιλοσοφίας της επιστήμης

Τραύμα, Ψυχολογιοποίηση και Θυματοποίηση στην Ψυχολογική Κουλτούρα του Συναισθηματικού Καπιταλισμού

Περίληψη
Η παρούσα εισήγηση εξετάζει την υπερβολική χρήση του όρου τραύματος στο θεραπευτικό αλλά και στο γενικότερο λεξιλόγιο. Μέσω της ανάλυσης της Eva Illouz αναδεικνύεται το πώς η εκλαΐκευση της ψυχανάλυσης οδήγησε στην παράδοξη αλλά συμπληρωματική πίστη πως ο ατομικός ψυχισμός είναι προϊόν ενός τραύματος που πρέπει να ξεπεραστεί ώστε ο καθένας να φτάσει στην αυτοπραγμάτωση. Ταυτόχρονα, υπό την επίδραση αυτού που η Illouz ονομάζει συναισθηματικός καπιταλισμός, παρουσιάζεται το πώς οι συναισθηματικές σχέσεις έχουν υποβληθεί σε μια έντονη ψυχολογιοποίηση και εξορθολογισμό, όπου το υποκείμενο καλείται να αστυνομεύει ψυχολογικά τη συμπεριφορά του και να αντιμετωπίζει τα συναισθήματά του σαν να μπορούν να αφαιρεθούν από αυτό και να αναλυθούν σαν να ήταν εξωτερικά αντικείμενα. Η ανάλυση αυτή συμπληρώνεται από τον ισχυρισμό του Ehrenberg ότι πια το μοντέλο της συγκρουσιακότητας στο κοινωνικό και ψυχολογικό επίπεδο έχει παρέλθει και αντικατασταθεί από το μοντέλο της επίδοσης και της ανεπάρκειας. Υποστηρίζεται πως μέσα από αυτήν την ψυχολογιοποιημένη αστυνόμευση, το θεραπευτικό λεξιλόγιο αλλά και την αρνητική αντιμετώπιση της σύγκρουσης, ένα δυσάρεστο γεγονός ή μια διαπροσωπική διαφωνία μπορούν να αποκτήσουν περίσσιο ψυχολογικό βάρος και να χαρακτηριστούν ως τραύμα, με το υποκείμενο να ψυχολογιοποιεί τον εαυτό του ως θύμα. 
Τέλος, συζητείται κριτικά το πώς αυτό το αφήγημα στηρίζει την ψυχολογιοποίηση και την ψυχιατρικοποίηση προσωπικών και διαπροσωπικών προβλημάτων αλλά και την αγορά της ψυχοφαρμακολογίας και ψυχοθεραπείας, οι οποίες σχεδόν προσφέρονται ως προϊόντα-λύσεις στο τραύμα που υποτιθέμενα βιώνει ο καθένας.

Λέξεις-Κλειδιά: Τραύμα, Ψυχολογιοποίηση, Ψυχολογική Κουλτούρα, Συναισθηματικός Καπιταλισμός


-Ελένη Μακρογιάννη Ψυχολόγος Ψυχοθεραπεύτρια Δραματοθεραπεύτρια ECP Holder-E.A.P. StoryPlay Attendance EFT - Emotionally Focused Therapy Couples

Μία θεραπευτική προσέγγιση για το τραύμα : το έμμεσα κατευθυντικό μοντέλο παιγνιοθεραπείας του Milton Erikson.

Περίληψη

Μία θεραπευτική προσέγγιση για το τραύμα : το έμμεσα κατευθυντικό μοντέλο παιγνιοθεραπείας του Milton Erikson.Στην ψυχαναλυτική θεωρία, ο καταναγκασμός της επανάληψης συντελείται μέσα στο πλαίσιο ώστε να περιχαρακώσει το τραύμα και με αυτό τον τρόπο να το περιορίσει και να το οριοθετήσει. Την ίδια στιγμή, υπάρχει αυτό που θα λέγαμε "προσκόλληση στο τραύμα". Το υποκείμενο "βλέπει" τον εαυτό του μέσα από το πρίσμα του τραύματος. Υπάρχει η αδυναμία διαχωρισμού του εαυτού από το τραύμα, η αδυναμία αποταύτισης .
 Ετσι, η εικόνα του Εαυτού δομείται γύρω από το "γίνομαι το τραύμα", "είμαι το τραύμα".Μέσα από το μοντέλο Παιγνιοθεραπείας του Milton Erikson, StoryPlay, εστιάζουμε στο "εσωτερικό φως" του ατόμου. Η εστίαση μετατοπίζεται από το παρελθοντικό τραύμα στην ανθεκτικότητα και την ευημερία του, δύο βασικές έννοιες του μοντέλου, όπου η αναδόμηση του νοήματος της ζωής ορίζεται ως αντίδραση ακόμα και στα πιο ολέθρια συμβάντα αυτής. Θα αναφερθούμε σε κλινικό περιστατικό, όπου επιχειρείται η μετατόπιση της ψυχικής επένδυσης του ατόμου από το τραύμα της διάγνωσης του αυτισμού στην ανάπτυξη των δημιουργικών δεξιοτήτων και της ελπίδας για την ζωή.-

Σάββας Μπακιρτζόγλου Ψυχολόγος-Ψυχαναλυτής

Η φθορά του "υφάσματος" του τραυματικού: περί της Mεταψυχολογίας του Ψυχαναγκασμού της Επανάληψης


Περίληψη
Το φαινόμενο του ψυχαναγκασμού της επανάληψης (ή τραυματική νεύρωση), μας ωθεί να επαναλάβουμε όμοιες επιλογές και πράξεις, πρωτίστως τις πιο επώδυνες και πιο καταστροφικές, οι οποίες φαίνεται να αποσκοπούν την αναδημιουργία της τραυματικής κατάστασης
Η κίνηση της επανάληψης είναι μια παγκόσμια τάση της οργανικής ζωής και του ενορμητικού, μια έμφυτη προδιάθεση σε κάθε ζωντανό οργανισμό αλλά και θεμελιακή αρχή της ψυχικής εργασίας.

Γενικότερα, οι αμυντικές δραστηριότητες του ασυνείδητου διέπονται από την επιβολή της επανάληψης (Laplanche-Pontalis 1967), οι μηχανισμοί άμυνας τείνουν να μονιμοποιούνται στο Εγώ κατά τη γραμμή της μονιμότητας-σταθερότητας.
Στη δεύτερη θεωρία των ενορμήσεων (1920), ο ψυχαναγκασμός της επανάληψης επισημάνθηκε από τον Freud ως τάση έμφυτη στους ζώντες οργανισμούς η οποία ωθεί στην επιστροφή προς τα πίσω ώστε να αποκατασταθούν προηγούμενες καταστάσεις. Ο ψυχαναγκασμός της επανάληψης μετά από έναν τραυματισμό στοχεύει να πετύχει, όσο είναι δυνατόν, την εκφόρτιση των διεγέρσεων που συνδέονται μ'αυτόν.


-Πηνελόπη Ρουμπή Σύμβουλος Ψυχικής Υγείας

Λογοτεχνία - "Ο φύλακας της μνήμης"

Περίληψη
Η ακόλουθη εργασία στοχεύει ν' παρουσιάσει την ανακουφιστική λειτουργία της λογοτεχνίας στο τραύμα διαμέσου της ανθρώπινης μνήμης.H λογοτεχνία δεν αψηφά την μνήμη αλλά την επαναφέρει, την επαναπροσδιορίζει και συνοδεύει τις αναμνήσεις και τα μνημονικά ίχνη όπως αυτά ανασύρρονται από το σπασμένο πηλό του ανθρώπου.
Το τραύμα, δεν ξεφεύγει από την μνήμη, αποζητά την επανάληψη όχι μόνο για τα «σβήσει» το δυσφορικό αλλά για να ερμηνευτεί, να επανακατασκευαστεί και να περάσει μέσα από καινούργιες αναγνώσεις και διατυπώσεις του ψυχισμού. Η λογοτεχνία γίνεται το μέσο συνάντησης του ανθρώπου με το τραύμα του, γίνεται ο τεχνίτης που με τα πολύτιμα εργαλεία που κουβαλά, όπως τις λέξεις, την σιωπή, την ονειροπόληση και την φαντασίωση καταφέρνει να «ζωντανέψει» τις ανάμνησεις.

Οι αναμνημονεύσεις, οι κατασκευές, μέσω της λογο-τεχνίας θα λειτουργήσουν ως «σκαλωσιές» για να θεραπεύσουν το τραύμα. Στην λογοτεχνία μέσω της αφήγησης, της γραφής ή της ακρόασης θα συναντηθεί ξανά ο άνθρωπος με το εαυτό του θα καθρεφτιστεί με τον πληγωμένο ήρωα της ιστορίας, θα αφουγκραστεί τον ήχο της θάλασσας, θ' ακροπατήσει στα λειβάδια του αφηγήματος, θα αγαπήσει ή θα βυθιστεί στο απόκοσμο. Η ψυχανάλυση που στοχεύει να αγκαλιάσει το τραύμα δεν θα μπορούσε να παραμείνει αδιάφορη μπροστά στην «άλλη ζωή» που προβάλλεται μέσα από την λογοτεχνική ανάγνωση.

Λέξεις κλειδιά: Μνήμη, λογοτεχνία, τραύμα, επανάληψη.


-Γιάννης Σκοπετέας Αν. Καθηγητής Σκηνοθεσίας και Εικονοληψίας στον κινηματογράφο και στις ψηφιακές τέχνες, Πρόεδρος Τμήματος Ψηφιακών Τεχνών και Κινηματογράφου, ΕΚΠΑ.

Κινηματογραφοθεραπεία και ψυχαναγκασμός της επανάληψης

Περίληψη
Η θεραπεία μέσω κινηματογράφου είναι μια διαδικασία σχετικά πρωτόγνωρη στην ελληνική πραγματικότητα. Οι ταινίες εκτός από το να διασκεδάζουν, μπορούν να θεραπεύουν χρησιμευοντας ως αλληγορίες, με τον ίδιο τρόπο όπως και οι ιστορίες, οι μύθοι, τα αστεία, οι μύθοι ή τα όνειρα. Η κινηματογραφοθεραπεία μπορει να λειτουργήσει ως ουσιαστικό βήμα προς την επίγνωση και την ίαση του τραυματικού, φυσικά σε συγκεκριμένο πλαίσιο και προϋποθέσεις. Η εισήγηση εξηγεί αυτές τις προϋποθέσεις και χρησιμοποιεί ως παράδειγμα αποσπάσματα από την κωμική σειρά "Two and a half men"

- Δρ. Θεώνη – Φανή Τριανταφύλλου Ψυχολόγος MSc Κλινικής Ψυχολογίας - PhD Γενικής Πειραματικής Ψυχολογίας, Τμήμα Ψυχολογίας Παν/μίου Κρήτης Ψυχιατρική Κλινική 414 Στρατιωτικού Νοσοκομείου

- Δρ. Καλλιόπη Χατήρα Ψυχολόγος B.A. Ψυχολογίας, MSc Ψυχοπαθολογίας, MSc Γενετικής Ψυχολογίας, DEA Κλινικής Ψυχολογίας, PhD Κλινικής Ψυχολογίας, Univ. Louis Pasteur- Strasbourg I. π. Καθηγήτρια Κλινικής Ψυχολογίας, Τμήμα Ψυχολογίας, Πανεπιστημίου Κρήτης

Θεραπεία EMDR σε ασθενή με Παραληρητικές Ιδέες, Ιδέες Συσχέτισης και Ιδέες Αναφοράς, σε έδαφος Σχιζοσυναισθηματικής Διαταραχής : CaseStudy  Η Κατοπτρική Επανάληψη του τραύματος
Περίληψη
Η εισήγηση αποτελεί παρουσίαση περιστατικού με Σχιζοσυναισθηματική Διαταραχή. Οι άξονες της παρουσίασης είναι:
1. Η φαινομενολογία της κλινικής ψυχοπαθολογίας του ασθενούς,
2. η συσχέτιση του πυρηνικού συμπτώματος με την ψυχοτραυματική εμπειρία (σε πρώιμη φάση ανάπτυξης) που ανιχνεύθηκε στο οικογενειακό και στο τραυματικό ιστορικό του ασθενούς.
3. το πρωτόκολλο εργασίας βάσει της τραυματοθεραπείας EMDR (eye movement desensitization and reprocessing) που εφαρμόστηκε,
4. η τακτική εφαρμογής των δύο μεθόδων επεξεργασίας της τραυματικής εμπειρίας στα πλαίσια του μοντέλου EMDR, που στοχεύει στην αποδυνάμωση της παραληρητικής επεξεργασίας.
Τέλος, σχολιάζεται η σημασία της Ψυχοδυναμικής Ερμηνείας για την παραληρητική συμπτωματολογία, όπως και η σημασία της Ψυχαναλυτικής Σκέψης στη θεραπευτική σχέση (καθώς, η θεραπευτική ενσυναισθητική συνήχηση αποτέλεσε τη βάση της θεραπευτικής πράξης, ειδικά για τις ιδιαιτερότητες της συγκεκριμένης περίπτωσης).
Ενδεικτική Βιβλιογραφία:

Adams, R., Ohlsen, S., & Wood, E. (2020). Eye Movement Desensitization and Reprocessing (EMDR) for the treatment of psychosis: a systematic review. European journal of psychotraumatology, 11(1), 1711349. ttps://doi.org/10.1080/20008198.2019.1711349

Croes, C. F., van Grunsven, R., Staring, A. B., van den Berg, D. P., de Jongh, A., & van der Gaag, M. (2014). Mentale beelden bij psychose: EMDR als een nieuwe interventie bij het behandelen van stemmen en wanen [Imagery in psychosis: EMDR as a new intervention in the treatment of delusions and auditory hallucinations]. Tijdschrift voor psychiatrie, 56(9), 568–576.de Bont, P. A., van Minnen, A., & de Jongh, A. (2013). Treating PTSD in patients with psychosis: a within-group controlled feasibility study examining the efficacy and safety of evidence-based PE and EMDR protocols. Behavior therapy, 44(4), 717–730.https://doi.org/10.1016/j.beth.2013.07.002 van den Berg, D. P., & van der Gaag, M. (2012). Treating trauma in psychosis with EMDR: a pilot study. Journal of behavior therapy and experimental psychiatry, 43(1), 664–671. Redirecting